Çağlar boyunca insanın peşinde koştuğu konfor arayışı yataklarında biçim değiştirmesine neden olmuştur. İlk insanlar yaprak ve çimen üzerinde uyumuşlardır. Tarihöncesi çağlardan biri olan Cilalı Taş Devri veya Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı) (MÖ 8000-5500)’da ise önceki devirlere göre daha sert ve daha düzgün taş aletler yapıldı. Günümüz yatak şekline benzer ilk yataklar resimde gördüğünüz gibi taş sütunların yontulması ile yapıldı. Taş yatak üzerinde saman, yün, yaprak gibi doğal malzemeler koyarak konforlu bir yatak amaçlamışlardır.
Peki ilk yatak?
2011 yılında Witwatersrand Üniversitesi’nden Prof. Lyn Wadley başkanlığındaki bir arkeolog ekibi Güney Afrika’nın Hint Okyanusu’na sahili olan KwaZulu-Natal adlı yaşam bölgesinde bilinen en eski yatağı keşfetti. Sibudu kaya sığınağında 77.000 yıllık olan yatağın bitki katmanlarının bir araya getirilip böcek haşere gibi canlıları uzak tutmak için yakılması ile yapıldığı görüldü.
Keşfedilen bu yatak yaklaşık 2 metrekare genişliğinde ve 30 santimetre yüksekliğindedir.
Günümüzde de bölgede yaşayanlar sivrisinek ve haşerelere karşı etkili olduğu bilinen, bir defne ağacı türü olan Cryptocarya Woodii ağacının sapları ve yapraklarını kullanarak yatak yapmaktadır. Kaynak: National Geographic
Farklı toplumlarda yatağın gelişimi
-Persler (Günümüzde İran) yatak olarak içi su dolu keçi derisi kullanmış.
-Mısırlılar yatak içinde palmiye yaprağı ve dallarını kullanmışlar. Elit tabakadan insanlar altın süslemeli ağaç yataklar tercih etmişler.
-Asurlular Mısırlılar gibi metal, fildişi, istiridye kabuğu dekorlu yataklar yapmışlardır.
-Romalılar hücre veya oda tipi diyebileceğimiz gece uykuları için kullanılan yataklar, uzanıyorken yemek yenilen yataklar kullanmışlardır. Kamış, kuru ot ve saman gibi doğal malzemeleri yatak dolgu malzemesi olarak kullanmışlardır.
14. yy’a gelindiğinde özel alan ve daha sıcak ortam sunması amacıyla yatak çevresinde perde kullanılmaya başlanmıştır.
15. yy yani Rönesans zamanlarında günümüzde kullandığımız yatak tipi kullanılır hale geldi. Yataklarda kadife ve Coğrafi keşiflerin sonucu ile Avrupa’ya getirilen ipek yataklarda dolgu malzemesi olarak kullanılır hale geldi.
1857 yılında çelik helezon yay icat edildi. İlk olarak sandalye ve koltuklarda kullanılan çelik helezon yaylar 1865’te, ilk defa yatak yapımında kullanıldı. 1871 yılında Alman Heinrich Westphal ”yaylı yatak” olarak tabi ettiğimiz içten yaylı yatağı icat etti.
1857 yılında çelik helezon yay icat edildi. Helezon yaylar ilk olarak, sandalye ve koltuklarda kullanılmak üzere patentlendi.
1899 yılında Kanadalı makinist ve mühendis James Marshall, 1899 yılında paket yayı icat etti ve patentini aldı. James Marshall, paket yay icadı için 1901 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’de de patent aldı.
1904 yılında WW Corbett ve AN Scott tarafından ilk yatak fabrikası Kingsdown, kuruldu.
1931 yılında İngiltere’de Dunlop şirketi doğal kauçuktan üretilen ve mükemmel bir sönümleme, esneme ve yastıklamaya sahip olan lateks ile ilk lateks yatağı üretti, tarihe dünyanın ilk en pahalı yatağı olarak geçti.
Tarihte ilk Persler tarafından kullanılan su yataklarının modern halini 1873 yılında İskoç fizikçi Dr. Neil Arnott tarafından uzun süre yatakta yatmaktan kaynaklı oluşan yaraları tedavi etmek amacıyla icat etmiştir.
1966 yılına gelindiğinde ise NASA tarafından astronotların başını desteklemek çarpışma sırasında basıncı emerek karşı koruma sağlama amacıyla geliştirilen memory foam (hafızalı köpük, sert sünger) üzerine yatan kişinin vücut yapısını hatırlayabilmesi ve ortopedik açıdan oldukça işlevsel olmasından dolayı 1991 yılında yataklarda kullanılmaya başlandı. Bu teknolojinin patentini alan ve adını ‘Tempur Süngeri’ koyan Tempur Pedic, 1991 yılında ABD’de ilk hafızalı sünger yatağı satışa sundu. Memory foam yataklar günümüzde yaylı yataklara alternatif yatak olarak satılmakta ve ciddi bir pazar payına sahiptir.
Yatak ile ilgili ilginç anekdotlar
Shakespeare vasiyetiyle birlikte ikinci en iyi yatağını karısı Anne’e bırakmıştı aslında bu hareket o zamanlar hakaret olarak kabul ediliyordu çünkü yatak önemli bir eşyaydı. Diğer yandan en iyi yatak çoğu zaman önemli misafirlere ve kişilere ayrılırdı bu nedenle Shakespeare’in ikinci en iyi yatağını eşine bırakmış olması normal karşılanabilir. İkinci en iyi yatak çoğu zaman evlilik ile ilişkilendiriliyordu yani diğer yataklara göre daha duygusal bir anlama sahipti.
1590 yılı İngiltere’sinde kontluk için yaptırılan bu yatak 3 metreden fazla genişliği ile 8 kişi rahatlıkla yatabilirdi. Shakespeare’in “On İkinci Gece” oyununda atıfta bulunduğu yataktı. Yatak şu an Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’nde sergileniyor.
San Francisco’da tek odalı bir apartman dairesinde yaşayan opera sanatçısı William Lawrance Murphy, alan kazanmak ve yatak odasını salona dönüştürmek için ilk kaybolan yatağı icat etti. Murphy, ‘Kaybolan Yatak’ (Disappearing Bed) için 1912 yılında patent aldı. Sınırlı alana sahip küçük evlerde büyük kullanım kolaylığı sunan bu yatak odası modelleri, tüm dünyada ‘Murphy Yatak’ olarak biliniyor.
Savaşı protesto etmek için 1969 yılında John Lennon ve karısı Yoko Ono balayı için konakladıkları Amsterdam’daki Hilton otelindeki süit odalarında “barış için yatağa girin” mesajlı kampanyalarına birçok ünlü de destek verdi ve kısa zamanda dünyada büyük haber oldu. Çift her gün 12 saat boyunca basın mensuplarını süitlerine kabul edip barış üzerine konuşmalar yaptılar.
harika içerik